Kumar ve Bahis Bağımlılığı 

Kumar bağımlılığı nedir?

Kumar oynama bozukluğu, kişinin bireysel, ailevi veya mesleki işlevselliğinin bozan, kumar oynama davranışının kontrol edilememesi ile karakterize, kalıcı ve tekrar eden istenmeyen kumar davranışları olarak tanımlanmaktadır. 

Kumarın sıklığı ve şiddeti baz alınarak, kumar bağımlılığı için literatürde zararlı kumar, sorunlu kumar, kompulsif kumar, patolojik kumar ve kumar oynama bozukluğu gibi çeşitli terimler kullanılmıştır. 

Neler kumar bağımlılığına neden olur?

• Bahis Oyunları: 

Bahis için temel motivasyon; bahisçinin bahis yaptığı spor hakkında “kendi bilgi birikimine ve deneyimlerine atfettiği anlamlar” olduğu belirtilmektedir. Kişi ilgi duyduğu spor hakkında daha fazla bilgiye sahibi oldukça bahislere de katılmaya istekli olabilmektedir. 

Bazı kişiler ise bahis oynamayı “beyin gücü ve yetenek” gerektiren bir kumar olarak görmekte ve “kazanan kişi ya da takımı başarılı bir şekilde seçebilme ve bununla dünyada iyi bir şeyler yapabildiğini gösterme” şeklinde düşünmektedir. 

Riskli spor bahislerine katılan kişiler kazanma hayalleriyle birlikte bu etkinliklerin yarattığı adrenalin ve heyecan sayesinde gündelik hayatın can sıkıntısından uzaklaştıklarını düşünmektedirler. Çok sayıda kişi için bahis, rahatlama, zaman geçirmek, sosyalleşmek, eğlenceye tanıklık etmek ve büyük olasılıkla para kazanmak için eğlenceli bir eğlence aracıdır.

Günümüzde, futbol, tenis, basketbol, at yarışı, köpek yarışı, sanal at yarışı, sanal köpek yarışı, rapido, sanal golf, sanal hokey, sanal basketbol, sanal badminton, formula-1 yarışı, golf, hokey, kriket, sanal futbol, sanal tenis gibi neredeyse her şeye bahis yapılabilmektedir.  

• Casino/Kumarhane Oyunları: 

Casino terimi “küçük ev” anlamına gelmektedir. Genellikle, kumarın yanı sıra dans ve müzikle eğlenilir, yemekler ve içecekler de servis edilir. Oynanan oyun türünden bağımsız olarak masanın (kumarhane) her zaman bir avantajı vardır. Masanın kazanmak için şansa ihtiyacı yoktur. Oyuncu varsa masa her zaman kazanır. Matematik her zaman kumarhane tarafındadır.  

Oyun oynayan kişinin kazanabilmesi ise şans faktörüne bağlıdır. Beceri ya da deneyim belirleyici değildir. Zekice oynamak, oyun süresini arttırmak ve oyundan keyif almaktır. 

En çok bilinen casino oyunları, poker, slot, black – jack, rulet, barakat, zar oyunları, çarkıfelek ve keno’dur.

• Piyango Oyunları: 

Birçok ülkede yasal olması nedeniyle çok tercih edilen bir kumar türüdür. Kumarhanelerden kafelere kadar çok sayıda sosyal mekanlarda, bayilerde ve seyyar satıcılarda bulunmaları oynamayı arttıran diğer bir faktördür. Sosyal olarak kabul edilmesi, düşük bütçe gerektirmesi, kolay erişilebilir olması, oynamaya kolaylığı gibi nedenler özellikle düşük gelirli insanların ve yaşlıların tercih etmesine neden olmaktadır. 

Günümüzde en çok oynanan piyongo oyunları; milli piyango, sayısal loto – süper sayısal loto, şans topu – süper şans topu, on numara – süper on numara, süper loto, süper piyango, banko piyango, para loto, hemen kazan şeklindedir. 

• Borsa 

Foreks gibi borsa platformlarında ticaret stratejileri kullanılamadığı için kumara dönüşebilme olasılığı vardır. Kumar ve ticaret birbiri ile karıştırılmamalıdır. İkisi arasındaki temel benzerlikler risk ve olasılıktır. Kumarda risk ön planda iken ticarette olasılık ön plandadır. 

Foreks gibi platformlarda kişiler kolayca kumar davranışı geliştirebilirler. Çoğunlukla bu platformların yeterince tanınmaması en büyük etkendir. Kaybettiklerinin peşine düşme forekste kumar oynamanın en yaygın yoludur. Bu şekilde daha fazla işlem yapma sadece daha fazla kayıplara yol açmaktadır. Rulet oynayan birisinin kayıplarının peşine düşüp daha fazla rulet masasında kalmasına benzer bir davranıştır. Ayrıca foreks piyasalarında kişilerin daha büyük hacimli işlemler yapmasına olanak sağlayan kaldıraç sistemi bu platformları daha cazip hale getirmektedir. Kaldıraçlı sistemlerde kazanma ya da kaybetme arasındaki makas çok büyüyebilmekte, bu durum da yapılan işlemleri ticari bir yatırımdan kumara doğru yaklaştırmaktadır. 

• Kripto Para: 

Kripto para birimi, fiziksel para birimi yerine çeşitli mal ve hizmetleri satın almak için kullanılabilecek bir dijital para birimidir. Kripto para birimlerinin değerlerindeki hızlı dalgalanmaları takip etmek slot makinalarında oynamaya benzer ve beyinde uyarıcı madde kullanmaya benzer zevk ve heyecan verici duyguların yaşanmasına neden olur. Yatırımcılar bir süre sonra bu duygunun peşinden giderek daha fazla zaman geçirirler. Kripto piyasasındaki dalgalanmaları takip etmek kişiyi iş, sosyal ve aile ilişkilerinde izole etmeye ve takip etmediğinde ise huzursuzluk yaşamasına neden olabilir. 

Kumar bağımlılığı teşhisi nasıl konulmaktadır? 

Kumar, bahis, piyango veya borsa türevleri yatırım ve finansal aktiviteden bağımlılığa kadar uzanan geniş bir yelpazede yer almaktadır. Doğru teşhis ve değerlendirme sonrasında atılacak tedaviye yönelik adımların belirlenmesi açısından oldukça önemlidir. 

Günümüzde kumar oynama bozukluğu tanısı için en sık Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) 2013 yılında yayınladığı DSM-5 kılavuzu kullanılmaktadır. 2013 yılında en son yayınlanan DSM-5 sınıflamasında, sürekli yüksek komorbidite oranları, bazı semptomların benzer sunumları ve genetik ve fizyolojik örtüşme nedeniyle bağımlılıklar kategorisine dâhil edilmiş ve “Madde ile İlişkili ve Bağımlılık Bozuklukları” kategorisinde “Madde ile İlişkili Olmayan Bozukluklar” başlığı altında ele alınmıştır. 

Amerikan Psikiyatri Birliği’ne göre kumar oynama bozukluğu, 12 aylık bir süre içinde, aşağıda yer alan 9 maddeden en az dördü ile kendini gösteren, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da işlevsellikte düşmeye yol açan, sürekli ve yineleyici, sorunlu bir kumar oynama davranışı olarak tanımlanmaktadır. 

Kumar oynayan kişide 12 aylık bir süre içinde aşağıdaki kriterlerden 4-5 belirti varsa, ağır olmayan, 6-7 belirti varsa orta derece ve 8-9 belirti varsa ağır düzeyde kumar bağımlılığı düşünülür.

• İstenilen coşkuyu sağlayabilmek için giderek daha fazla parayla kumar oynama 
• Kumar oynamayı bırakma ya da durdurma girişimleri sırasında huzursuz ya da kolay sinirlenen biri olma.  
• Bugüne kadar birçok kez kumar oynamayı denetim altına alma, bırakma ya da durdurmaya yönelik başarısız girişimlerin olması. 
• Kumar oynamadığı zamanlarda da sık sık kumar üzerine düşünme. 
• Sıklıkla, sıkıntı yaşarken kumar oynama (örn. çaresiz, suçlu, bunalmış, çökkün).
• Parayla kumar oynayıp kaybettikten sonra, çoğu kez, kaybettiklerimiz kazanmak için tekrar oynama. 
• Ne kadar kumar oynadığını gizlemek için yalan söyleme.   
• Kumar oynama yüzünden, sosyal ilişkilerin, iş ya da eğitim hayatının olumsuz etkilenmesi.
• Kumar oynadığı için düştüğü parasal durumlardan kurtulmak için başkalarının parasal kaynak sağlamasına bel bağlama.

Teşhis koymak için bir psikiyatri uzmanı veya bir klinik psikolog değerlendirmesi gerekmektedir.

Kumar ve bahis bağımlılığı tedavisi nasıl yapılmaktadır? 

Toplumda kumar oynayan geniş bir kitle olmasının yanında, kumar bağımlılığı geliştiren grup da genel toplumun %1.2 – 7.1’i gibi azımsanmayacak orandadır. Tedaviyi erken bırakma ve nüks oranları oldukça yüksektir. Aşağıda belirtilen tedavi yöntemlerinin kombine bir biçimde sürdürülmesi tedavi başarısını arttırmaktadır. 

İlaç tedavisi

Günümüzde kumar bağımlılığı için geliştirilmiş özel bir ilaç olmamasına rağmen, kumar oynama isteği ve dürtüsünü azaltma, tekrar kumar oynamayı önleme için çeşitli psikiyatrik ilaçlar kullanılabilmektedir. Bununla beraber kumar bağımlılığına sıklıkla eşlik eden; depresyon, kaygı bozukluğu, uyku problemleri gibi durumlarda da ilaçlar kullanılmaktadır. İlaç tedavisinin kumar bağımlılığı alanında uzmanlaşmış bir psikiyatrist tarafından reçete edilmiş olmasına ve yeterli dozda yeterli sürede kullanılmasına dikkat edilmelidir. 

Bireysel Psikoterapiler

Kumar problemi olan kişi ile sürdürülen psikoterapi yöntemleridir. Bireysel psikoterapiler kişiye özgü olarak yapılandırılmaktadır. Genel olarak kumar bağımlılığına yönelik; 

• Kumar bağımlılığını tanıma, 
• Kumar oynama düzeyini belirleme, 
• Kumar bağımlılığına eşlik edebilecek ruhsal sorunları tanıma ve çözüm yöntemleri geliştirme, 
• Tekrar oynamayı önlemek için yaşamı düzenleme, 
• Riskli durumları tanıma ve başa çıkmayı öğrenme, 
• Sağlıklı yaşamayı öğrenme, 
• Kendini tanıma, 
• İstek, duygu ve düşüncelerle başa çıkmayı öğrenme, 
• Kabullenme gibi temel konuları kapsamaktadır.  

Kumar ve bahis bağımlılığı konusunda 11 modülden oluşan “Kumar Modüler Müdahale Programı” bireysel psikoterapilerde uygulanmaktadır. 

Grup Terapileri

Bir uzman yönetiminde kumar problemi yaşayan kişilerin dahil olduğu etkileşimsel öğrenmeye dayalı psikoterapilerdir. Grup terapilerinde kişiler birbirlerinin olumlu ve olumsuz deneyimlerinden dersler çıkarırlar. 

• Farkındalık, 
• Kumarı anlama,
• Hemen harekete geçmemeyi öğrenme, 
• İstek-duygu ve düşünceyi yönetme, 
• Kumar ile ilgili hatalı düşünceler, 
• Tetikleyiciler ve yüksek riskli durumlar, 
• Aile ilişkilerini onarma, 
• Zamanı yapılandırma, 
• Stres ve öfke yönetimi, 
• Kendine iyi bakmayı öğrenme 
• Grup üyelerinin getirdiği ve grubun o seansta çalışmayı kabul ettiği konular ele alınır. 

Aile Terapileri

Kumar problemi olan kişilerin ailelerini kapsayan psikoterapilerdir. Bireysel aile görüşmeleri ve aile grup terapileri olmak üzere iki şekilde sürdürülmektedir. Bireysel aile görüşmesinde danışanın ailesi ile kumar bağımlılığı tedavi sürecinin nasıl yönetilmesi gerektiği çalışılır. 

Aile grup terapisi ise kumar problemi yaşayan kişilerin ailelerinin katıldığı, uzman terapistin yönettiği etkileşimsel ve deneyimsel öğrenmeye dayalı grup terapileridir. Kumar hastalığını ve etkilerini anlama, tedavi sürecinde sağlıklı destek sağlama, kumara yönelik önlemler alma, duygularını ifade etmelerini sağlama, baş etme yöntemleri geliştirme, profesyonel destek alma, etkisiz baş etme yöntemlerini fark etme gibi konular çalışılmaktadır. 

Kendine yardım grupları

Dünyada oldukça yaygın olan adsız kumarbazlar kendine yardım grupları, kumar problemi yaşayan kişilerin iyileşme süreçlerini devam ettirebilmelerine olanak sağlayan bir oluşumdur. Kumar problemini belli bir aşamaya kadar yönetebilmiş kişilerin kendilerinden sonra gruba dahil olan kişilere rehberlik ederek onların iyileşme süreçlerine destek olurken kendi iyileşmesini de sürdürmelerini sağlayan bir prensibe dayanmaktadır. 

Yatarak tedavi

Kumar bağımlılığında kişinin kendine ya da çevresine zarar verebileceği özellikle intihar düşüncesinin olduğu durumlar, kumar istediğini durduramadığı durumlarda yatarak tedavi seçeneği hastayla birlikte karar verilerek sürdürülebilir.