Mükemmeliyetçilik nedir?
Mükemmeliyetçilik; ‘mükemmel olmak’ veya ‘bir şeyi mükemmel yapmak’ ile tanımlanır. Mükemmeliyetçi kişiler; kendisi ve önemli bulduğu kişiler ya da durumlar için ulaşılması neredeyse olanaksız hedefler belirlemektedir. Aynı zamanda bu hedeflerin gerçekleşmesine yönelik yüksek performans beklentisi içine girmektedir. Pek çok kişi mükemmeliyetçiliğin iyi olduğunu varsayar ancak bazı kişiler mükemmeliyetçi olmayı olumsuz bir şey olarak düşünür.
Peki bu iyi bir şey mi yoksa kötü bir şey midir?
Öncelikle mükemmeliyetçiliği tanımlayalım: Sizin için doğru olanları işaretleyin:
- Hata yapmak iyi bir şey değildir
- İleri ilk seferinde doğru yapmalıyım
- Her şeyi iyi yapmalıyım, sadece iyi olduğumu bildiğim şeyleri değil
- Bir şeyi mükemmel yapamıyorsam denemenin bile anlamı yok
- İyi yaptığımda nadiren kendime kredi veririm çünkü her zaman yapabileceğim daha çok şey vardır
- Bazen bir işi bitirmekle çok ilgileniyorum
- Mükemmel bir şekilde işimin geri kalanını tamamlamak için zamanım yok
Seçeneklerin çoğuna doğru yanıtını verdiyseniz mükemmeliyetçi özellikleriniz belirgin olabilir.
Peki mükemmeliyetçiliğin olumsuz yanları nelerdir?
Mükemmeliyetçi özelliklere sahip kişiler sıklıkla aşağıdaki konularda zorlanırlar.
Karar vermekte güçlük: günlük yaşamda ne giyeceğine ya da ne yiyeceğine dair karar vermekte bile zorlanabilirsiniz.
Onay arayıcılık: sonucun kabul edilebilir olduğundan emin olmak için yaptıklarınızın kontrol edilmesini isteyebilir ya da bir karar verirken sıklıkla yakınlarınıza danışma ihtiyacı hissedebilirsiniz.
Aşırı düzenleme ve liste yapma: planlarınızı listeleyebilir, çalışmaya başlamadan önce her şeyin düzenli olmasını isteyebilirsiniz.
Çabuk Vazgeçme: hata yaptığınızda, kovulmaktan korktuğunuz için işten ayrılabilirsiniz.
Erteleme: yeterince iyi yapamayacağınız korkusuyla bir göreve başlamayı erteleyebilirsiniz.
Kontrol etmek: sık sık tekrar bakıp hataları arayabilir ya da sık sık mailinizi doğru attım mı diye kontrol edebilirsiniz.
Yavaşlık: önemli şeyleri kaçırmamak için kitabı/dergiyi yavaş yavaş okuyup, altını çizebilirsiniz.
Kaçınma: asla yapamam düşüncesi ile istediğiniz bir işe başvurmayabilirsiniz ya da reddedilme endişesi ile maaş zammı istemekte zorlanabilirsiniz.
Bu gibi durumlar, hepimizin zaman zaman yaşadığı durumlar olabilir ancak sizin yaşamınızı etkiliyorsa ve günlük yaşamınızı zorlaştırıyorsa o zaman destek almanın zamanı gelmiş olabilir.
Peki mükemmeliyetçilikte hangi terapi yöntemleri ekin olur?
Araştırmalara göre Bilişsel Davranışçı Terapi ve Şema Terapi mükemmeliyetçilik alanlarında sıklıkla kullanılan terapi yöntemleridir.
Bilişsel Davranışçı Terapi ile; kişilerin yaşadığı sorunları değerlendirmek ve mükemmeliyetçilik ile baş etmesini sağlamak hedeflenmektedir. Aynı zamanda; kişide mükemmeliyetçiliğe bağlı ortaya çıkan başarısızlık, hayal kırıklığı ve yetersizlik duyguları yerine kişinin başardıklarına ve iyi yaptıklarına odaklanması sağlanmaya çalışılmaktadır.
Şema Terapi ile ise, mükemmeliyetçiliğin zemininde var olan yüksek standartlar şeması üzerinde çalışılmak hedeflenmektedir. Kişinin kendisi için koyduğu yüksek ve ulaşılması zor hedefleri, bu hedeflere ulaşırken kendi yaşamından ödün verdiği süreçleri değerlendirerek kişinin yaşamında ulaşılabilir hedefler koyma becerileri üzerinde çalışmaktadır. Aynı zamanda; yetersizlik, sevilmeme, başarısızlık duyguları üzerinde çalışılmaktadır.
Uzman Psikolog Özge Kalkan
Kaynakça:
Enns, M. W., & Cox, B. J. (2002). The nature and assessment of perfectionism: A critical analysis. In G. L. Flett & P. L. Hewitt (Eds.), Perfectionism: Theory, research, and treatment (33-62). American Psychological Association.
Fursland, A., Raykos, B. and Steele, A. (2009). Perfectionism in Perspective. Perth, Western Australia: Centre for Clinical Interventions.
Kearns, H., Forbes, A., & Gardiner, M. (2007). A cognitive behavioural coaching intervention for the treatment of perfectionism and self-handicapping in a nonclinical population. Behaviour Change, 24 (3), 157- 172.